روزنامه اعتماد: نوآوری‎های بی‎پایان شوالیه آواز

هر هنرمندی از جامعه‌یی که در آن زندگی می‌کند، تاثیر می‎گیرد. هر چقدر هنرمند هوش بالاتری داشته باشد، آن اثری که خلق می‎کند به حس جمعی نزدیک‎تر است. یونگ می‎گوید هر جامعه‎یی یک روح جمعی دارد که هنرمندان به دلیل احساس قوی‎تر خیلی خوب این حس جمعی را درک می‎کنند. هنرمندانی که خیلی خوب این روح جمعی را درک می‌کنند عملیاتی بر مبنای آن انجام می‎دهند که هم مورد پسند قرار می‎گیرد و هم ماندگار است. این عنصر ماندگاری بسیار مهم است. گاهی وقت‎ها آثاری هستند که خیلی زود مورد استقبال قرار می‌گیرند ولی ماندگار نیستند. اتفاقی که درباره استاد ناظری رخ داده، این است که تجربه‌هایی که در این ۳۰ سال گذشته انجام داده است همگی دارای یک ویژگی نوآورانه بوده‎اند. این نوآوری هم در لحظه خلق و ارائه مورد توجه قرار گرفته است و هم ماندگار شده است. مثلاً نخستین سمفونی با ادوات موسیقی ایرانی را ایشان تجربه کردند. نخستین تجربه موسیقی ایرانی با شعر نو هم متعلق به ایشان است. نخستین هنرمندی بوده است که شاهنامه را با موسیقی ایرانی اجرا کرده است. اول موسیقیدان ردیف بوده که مثنوی را به شکل آواز خوانده و آن را ترویج داده است. اینها تجربیات خیلی مهمی است که تاثیر بسزایی در موسیقی ایرانی داشته است. یک حرکت جالبی که ایشان در اجرای اخیرشان انجام داده‎اند، این بود که ایشان ایستاده ساز زدند آواز خواندند. تا پیش از این ما نوازنده و خواننده ایرانی را تنها نشسته در حال ساز زدن دیده بودیم ولی ایشان این نوآوری را انجام دادند که ایستاده خواندند و نواختند و چنین تجربه‌یی شهامتی احتیاج داشت که هر هنرمندی ندارد. در حوزه‌هایی مثل موسیقی، این تاثیر پذیری از جامعه و نوآوری‌ها می‌تواند سبب خیزش‌های اجتماعی بشود. ما در دوران جنگ تحمیلی هم دیدیم که خیلی از نواها روی تمام اقشار جامعه تاثیر می‎گذاشت. نواهای مذهبی ما تاثیر بسیاری در تهییج مردم برای دفاع ملی داشت، چون این نواها از دل خود مردم بیرون آمده بود لاجرم بر دل می‌نشست. اتفاق دیگری که در دوره جدید فعالیت‌های استاد ناظری رخ داده است بحث شاهنامه‎خوانی است که ایشان چند سالی است که با آن درگیر است. معمولاً بنیان شعر فارسی به گونه‎یی است که اشعار حافظ و سعدی به دلیل نظام عروضی خاص‌شان خیلی راحت‌تر در قالب موسیقی ایرانی جای می‌گیرد و کار بسیار سختی است که شاهنامه را در قالب موسیقی ایرانی اجرا کنیم. همه این نکاتی که مطرح شد، نشان می‌دهد هوش بالای استاد و نزدیکی به فضای ذهنی، اجتماعی او را در مسیر خلاقیت قرار داده است. هنرمند بر جامعه تاثیر می‌گذارد و از آن تاثیر می‌گیرد. این رابطه دو سویه است که باعث ماندگاری استادی همچون شهرام ناظری شده است.