روشهای تغییر رفتار اقتصادی

رفتار

رفتار اقتصادی

روشهای تغییر رفتار اقتصادی

به طور کلی آنچه افراد انجام می دهند یا بیان می کنند رفتار نام دارد. اگر بگوئیم فردی غمگین، خشمگین و یا شاد است رفتار او را شناسایی نکرده ایم ولی اگر آنچه را که فرد در هنگام غم، خشم و یا شادی بیان می کند و یا انجام می دهد را تعریف کنیم آنگاه رفتار فرد را شناسایی کرده ایم.

خندیدن، بهم کوبیدن در، پیاده روی و یا هر آنچه که فرد در این حالات انجام می دهد نمونه هایی از رفتار هستند.

رفتارهای انسان بطور معمول به دو گروه کلی قابل تقسیم هستند. رفتارهای ارادی و رفتارهای غیر ارادی. رفتارهای ارادی تحت کنترل و نظارت اراده و شعور انسان می باشند و معمولاً آموختنی هستند. ولی رفتارهای غیر ارادی معمولاً اکتسابی نیستند.

رفتار معمولاً یک یا چند بعد دارد که قابل اندازه گیری است. یکی از ابعاد قابل اندازه گیری رفتار دفعات وقوع آن است. می توان دفعات وقوع یک رفتار را در هر فرد شمارش کرده آن را با وضعیت های مشابه در افراد دیگر و یا وضعیت های مشابه در همان شخص مقایسه نمود (برای مثال فردی که ۳ بار در هفته ورزش می کند.)

بعد دیگر قابل اندازه گیری رفتار در هر فرد تداوم رفتار می باشد. تداوم رفتار از زمانی شروع می شود که رفتار شروع می شود و تا زمان خاتمه آن رفتار ادامه می یابد.

(بعنوان مثال فردی که ۴۵ دقیقه آهسته می دود.)

بعد دیگر قابل اندازه گیری رفتار در هر فرد شدت رفتار می باشد. شدت رفتار میزان نیروی فیزیکی درگیر در رفتار را اندازه گیری می نماید. بعنوان مثال شدت رفتار در فردی که پنجره را چنان محکم می بندد که منجر به شکستن شیشه می شود به مراتب بیشتر از کسی است که پنجره را به آهستکی می بندد. بعد دیگر قابل اندازه گیری رفتار در هر فرد قدمت رفتار می باشد، قدمت رفتار مدت زمانی که فرد به آن رفتار پرداخته است را می سنجد. (مثلاً فردی که ۲۵ سال است که سیگار می کشد.)

“ابعاد قابل اندازه گیری رفتار”

رفتار هر فرد بر محیط از جمله محیط فیزیکی و یا محیط اجتماعی تاثیر می گذارد در بعضی مواقع اثر رفتار در محیط فرد آشکار است. (مثلاً وقتی کلید برق زده می شود و محیط روشن می گردد) و در بعضی مواقع اثر رفتار بر محیط فرد آشکار نیست یا در لحظه انجام رفتار مشخص نمی باشد و این آثار ممکن است بعدها بر روی محیط ظاهر شوند. (مثلاً وقتی که فردی عوامل آلوده ساز محیط را به کار می برد.)

گاهی رفتار هر فرد بر دیگر افراد محیط اثر می گذارد. مثل وقتی که پلیس دست خود را بالا می برد و این حرکت سبب توقف اتومبیل ها می شود و گاهی رفتار بر فرد دیگر اثری نمی گذارد و تاثیر آن در حوزه شخصی فرد می باشد. مثل فردی که درخلوت خود سیگار می کشد.

رفتاری که در هر زمان از هر شخصی سر می زند به دو عامل بستگی دارد :

۱-    روش آموخته شده

۲-    تجربیات مرجع

بطور مثال هر کسی آموخته است که در هنگام عبور از خیابان می بایست ابتدا به سمت چپ خود نگاه کند و سپس اقدام به گذر از خیابان نماید. تجربیات مرجع وی نیز با این رفتار او هماهنگ هستند.

حال این فرد در کشور دیگری مثل انگلستان بخواهد از خیابان عبور کند تجربیات مرجع او در مورد خیابانهای موجود در کشور ایران به کار نخواهد آمد و اگر با همان تجربیات به وسط خیابان برود احتمال تصادف وی با خودروهای عبوری بسیار زیاد است.

گاهی تجربیات مرجع سبب احساس و یا رفتار نامربوط می گردند. (مثلاً کسی که در بچگی از گربه خاطره بد دارد و تا آخر عمر با دیدن گربه پا به فرار می گذارد.)

بطور کلی رفتار در حوزه های مختلف عموماً از همین الگو پیروی می نماید.

 رفتار اقتصادی:

رفتار اقتصادی انسان مانند سایر رفتار های وی قابل سنجش و ثبت و تغییر می باشد.

دفعات رفتار اقتصادی، قدمت، تداوم و یا شدت رفتار اقتصادی هر فرد و یا هر جامعه را می توان اندازه گیری نمود و همه آنها را می توان تغییر داد.

در هر یک از این سه حوزه فوق الذکر بطور کلی رفتار در سه جهت استوار می باشد.

افزایش –  ثبات –  کاهش

به زبان ساده هر فرد می تواند در حوزه های تولید، توزیع و یا مصرف در جهت افزایش و یا ثبات و یا کاهش آنها عمل نماید مثلاً فردی که مصرف مواد غذایی خود را افزایش می دهد در حوزه مصرف بطور افزایش عمل نموده است.

 از تقاطع موارد ذکر شده می توان جدول زیر را ترسیم نمود.

هر فرد می تواند رفتارهای خود را در حوزه های مختلف انتخاب نماید . مثلاً فردی که در شرایط خاص اقتصادی اقدام به افزایش تولید می نماید ولی توزیع کالا و یا خدمات خود را در سطح قبلی حفظ می نماید. (افزایش موجودی انبار) و مصرف خود را که مبتنی بر نیاز تولیدات نیز افزایش می دهد به شرح جدول ذیل:

شکل گیری رفتار اقتصادی:

همانگونه که پیشاپیش ذکر شده رفتار اقتصادی مانند بقیه رفتارهای انسان تحت تاثیر دو مولفه، آموزش و تجربیات مرجع قرار می گیرد. بطور مثال فردی که پس از خرید سکه طلا سود برده است تجربه مرجع مثبتی از خرید سکه طلا دارد ویا فردی که از خرید اتومبیل زیان دیده است تجربه منفی از خرید اتومبیل دارد.

 با آموزش می توان افراد را به رفتار خاص ترغیب نموده و یا از آن بر حذر داشت. بعنوان مثال: فردی که به او آموزش داده می شود که در زمان وجود حباب اقتصادی اقدام به خرید کالای مورد نظر ننماید علی رغم اینکه شاید قبلاً از خرید سکه سود برده است در این لحظه بر اثر آموزش اثر بخش اقدام به خرید مجدد نخواهد نمود.

تبلیغات و رفتار اقتصادی:

تبلیغات به عنوان یکی از روشهای پیام رسانی و ایجاد آموزش در تغییر رفتار انسان بسیار موثر است. درصد بالایی از محصولاتی که انسان مصرف می نماید و یا روشها و اعمالی که بکار می گیرد و بطور کلی رفتاری که فرد انجام می دهد از طریق تبلیغ آموخته شده است.

از طریق تبلیغ الگوهای رفتاری- فرهنگ های خاص و یا انتظارات ویژه ای در فرد ایجاد می شود و یا از ذهن فردی کنار گذاشته می شود عواملی که می تواند در تبلیغ موثر واقع شوند طبق الگوی پیام رسانی به شرح ذیل می باشد:

بنابراین برای اینکه رسانیدن پیام و تغییر در رفتار اقتصادی مخاطبان کارگر افتد می بایست موارد ذیل رعایت شود:

۱-    اعتماد به پیام دهنده: در صورتیکه اعتماد به پیام دهنده وجود نداشته باشد پیام رسانی و تغییر رفتار با شکست مواجه می شود . اصولاً پیام از منابع غیر معتبر پذیرفته نمی شود.

اعتماد به پیام دهنده به دو مولفه بستگی دارد.

۱-۱-        میزان تخصص: پیام از طریق متخصص بیشتر پذیرفته می شود.

۱-۲-        سوابق: پیام از پیام دهنده ای که سابقه خوبی در ذهن مخاطب دارد پذیرفته نمی شود.

۲- پیام: متن پیام می بایست کاملاً واضع و مشخص و صحیح باشد تا به خوبی پذیرفته و اجرا گردد.

 پیام های پیچیده و نا مفهوم در رفتار مخاطب تاثیر نمی گذارد. توجه به روانشناسی مخاطب در تنظیم پیام حائز اهمیت است .

۳- رسانه: مورد اعتماد بودن رسانه در پذیرفته شدن پیام و تغییر رفتار وی بسیار موثر می باشد . عدم وجود پارازیت و یا عوامل مختل کننده پیام رسانی در رسانه بسیار مهم است.

۴- پیام گیرنده: شخصیت وشرایط فردی، پیام گیرندگان در هنگام پیام رسانی بسیار مهم است. تنظیم کنندگان پیام ها می بایست به وضعیت عمومی جامعه مخاطبان در هنگام تنظیم و ارسال و پیام توجه ویژه ای داشته باشند.

بطور خلاصه در صورتیکه الگوی تغییر رفتار و پیام رسانی بطور صحیحی توسط منابع و سازمان های ذیربط به خوبی درک شود امکان تغییر رفتار اقتصادی مخاطبان به خوبی مهیا می باشد وگرنه جامعه مخاطبان راه خود را خواهند پیمود که الزاماً در جهت اهداف و سلائق ما نخواهد بود.

                                              ((  تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل  ))